Lunes, Agosto 30, 2010

How My Brother Leon Brought Home A Wife

Pinoy Short Stories: How My Brother Leon Brought Home A Wife by By Manuel E. Arguilla

She stepped down from the carretela of Ca Celin with a quick, delicate grace. She was lovely. SHe was tall. She looked up to my brother with a smile, and her forehead was on a level with his mouth.
“You are Baldo,” she said and placed her hand lightly on my shoulder. Her nails were long, but they were not painted. She was fragrant like a morning when papayas are in bloom. And a small dimple appeared momently high on her right cheek. “And this is Labang of whom I have heard so much.” She held the wrist of one hand with the other and looked at Labang, and Labang never stopped chewing his cud. He swallowed and brought up to his mouth more cud and the sound of his insides was like a drum.

I laid a hand on Labang’s massive neck and said to her: “You may scratch his forehead now.”

She hesitated and I saw that her eyes were on the long, curving horns. But she came and touched Labang’s forehead with her long fingers, and Labang never stopped chewing his cud except that his big eyes half closed. And by and by she was scratching his forehead very daintily.

My brother Leon put down the two trunks on the grassy side of the road. He paid Ca Celin twice the usual fare from the station to the edge of Nagrebcan. Then he was standing beside us, and she turned to him eagerly. I watched Ca Celin, where he stood in front of his horse, and he ran his fingers through its forelock and could not keep his eyes away from her.

“Maria—” my brother Leon said.

He did not say Maring. He did not say Mayang. I knew then that he had always called her Maria and that to us all she would be Maria; and in my mind I said ‘Maria’ and it was a beautiful name.

“Yes, Noel.”

Now where did she get that name? I pondered the matter quietly to myself, thinking Father might not like it. But it was only the name of my brother Leon said backward and it sounded much better that way.

“There is Nagrebcan, Maria,” my brother Leon said, gesturing widely toward the west.

She moved close to him and slipped her arm through his. And after a while she said quietly.

“You love Nagrebcan, don’t you, Noel?”

Ca Celin drove away hi-yi-ing to his horse loudly. At the bend of the camino real where the big duhat tree grew, he rattled the handle of his braided rattan whip against the spokes of the wheel.

We stood alone on the roadside.

The sun was in our eyes, for it was dipping into the bright sea. The sky was wide and deep and very blue above us: but along the saw-tooth rim of the Katayaghan hills to the southwest flamed huge masses of clouds. Before us the fields swam in a golden haze through which floated big purple and red and yellow bubbles when I looked at the sinking sun. Labang’s white coat, which I had wshed and brushed that morning with coconut husk, glistened like beaten cotton under the lamplight and his horns appeared tipped with fire.

He faced the sun and from his mouth came a call so loud and vibrant that the earth seemed to tremble underfoot. And far away in the middle of the field a cow lowed softly in answer.

“Hitch him to the cart, Baldo,” my brother Leon said, laughing, and she laughed with him a big uncertainly, and I saw that he had put his arm around her shoulders.

“Why does he make that sound?” she asked. “I have never heard the like of it.”

“There is not another like it,” my brother Leon said. “I have yet to hear another bull call like Labang. In all the world there is no other bull like him.”

She was smiling at him, and I stopped in the act of tying the sinta across Labang’s neck to the opposite end of the yoke, because her teeth were very white, her eyes were so full of laughter, and there was the small dimple high up on her right cheek.

“If you continue to talk about him like that, either I shall fall in love with him or become greatly jealous.”

My brother Leon laughed and she laughed and they looked at each other and it seemed to me there was a world of laughter between them and in them.

I climbed into the cart over the wheel and Labang would have bolted, for he was always like that, but I kept a firm hold on his rope. He was restless and would not stand still, so that my brother Leon had to say “Labang” several times. When he was quiet again, my brother Leon lifted the trunks into the cart, placing the smaller on top.

She looked down once at her high-heeled shoes, then she gave her left hand to my brother Leon, placed a foot on the hub of the wheel, and in one breath she had swung up into the cart. Oh, the fragrance of her. But Labang was fairly dancing with impatience and it was all I could do to keep him from running away.

“Give me the rope, Baldo,” my brother Leon said. “Maria, sit down on the hay and hold on to anything.” Then he put a foot on the left shaft and that instand labang leaped forward. My brother Leon laughed as he drew himself up to the top of the side of the cart and made the slack of the rope hiss above the back of labang. The wind whistled against my cheeks and the rattling of the wheels on the pebbly road echoed in my ears.

She sat up straight on the bottom of the cart, legs bent togther to one side, her skirts spread over them so that only the toes and heels of her shoes were visible. her eyes were on my brother Leon’s back; I saw the wind on her hair. When Labang slowed down, my brother Leon handed to me the rope. I knelt on the straw inside the cart and pulled on the rope until Labang was merely shuffling along, then I made him turn around.

“What is it you have forgotten now, Baldo?” my brother Leon said.

I did not say anything but tickled with my fingers the rump of Labang; and away we went—back to where I had unhitched and waited for them. The sun had sunk and down from the wooded sides of the Katayaghan hills shadows were stealing into the fields. High up overhead the sky burned with many slow fires.

When I sent Labang down the deep cut that would take us to the dry bed of the Waig which could be used as a path to our place during the dry season, my brother Leon laid a hand on my shoulder and said sternly:

“Who told you to drive through the fields tonight?”

His hand was heavy on my shoulder, but I did not look at him or utter a word until we were on the rocky bottom of the Waig.

“Baldo, you fool, answer me before I lay the rope of Labang on you. Why do you follow the Wait instead of the camino real?”

His fingers bit into my shoulder.

“Father, he told me to follow the Waig tonight, Manong.”

Swiftly, his hand fell away from my shoulder and he reached for the rope of Labang. Then my brother Leon laughed, and he sat back, and laughing still, he said:

“And I suppose Father also told you to hitch Labang to the cart and meet us with him instead of with Castano and the calesa.”

Without waiting for me to answer, he turned to her and said, “Maria, why do you think Father should do that, now?” He laughed and added, “Have you ever seen so many stars before?”

I looked back and they were sitting side by side, leaning against the trunks, hands clasped across knees. Seemingly, but a man’s height above the tops of the steep banks of the Wait, hung the stars. But in the deep gorge the shadows had fallen heavily, and even the white of Labang’s coat was merely a dim, grayish blur. Crickets chirped from their homes in the cracks in the banks. The thick, unpleasant smell of dangla bushes and cooling sun-heated earth mingled with the clean, sharp scent of arrais roots exposed to the night air and of the hay inside the cart.

“Look, Noel, yonder is our star!” Deep surprise and gladness were in her voice. Very low in the west, almost touching the ragged edge of the bank, was the star, the biggest and brightest in the sky.

“I have been looking at it,” my brother Leon said. “Do you remember how I would tell you that when you want to see stars you must come to Nagrebcan?”

“Yes, Noel,” she said. “Look at it,” she murmured, half to herself. “It is so many times bigger and brighter than it was at Ermita beach.”

“The air here is clean, free of dust and smoke.”

“So it is, Noel,” she said, drawing a long breath.

“Making fun of me, Maria?”

She laughed then and they laughed together and she took my brother Leon’s hand and put it against her face.

I stopped Labang, climbed down, and lighted the lantern that hung from the cart between the wheels.

“Good boy, Baldo,” my brother Leon said as I climbed back into the cart, and my heart sant.

Now the shadows took fright and did not crowd so near. Clumps of andadasi and arrais flashed into view and quickly disappeared as we passed by. Ahead, the elongated shadow of Labang bobbled up and down and swayed drunkenly from side to side, for the lantern rocked jerkily with the cart.

“Have we far to go yet, Noel?” she asked.

“Ask Baldo,” my brother Leon said, “we have been neglecting him.”

“I am asking you, Baldo,” she said.

Without looking back, I answered, picking my words slowly:

“Soon we will get out of the Wait and pass into the fields. After the fields is home—Manong.”

“So near already.”

I did not say anything more because I did not know what to make of the tone of her voice as she said her last words. All the laughter seemed to have gone out of her. I waited for my brother Leon to say something, but he was not saying anything. Suddenly he broke out into song and the song was ‘Sky Sown with Stars’—the same that he and Father sang when we cut hay in the fields at night before he went away to study. He must have taught her the song because she joined him, and her voice flowed into his like a gentle stream meeting a stronger one. And each time the wheels encountered a big rock, her voice would catch in her throat, but my brother Leon would sing on, until, laughing softly, she would join him again.

Then we were climbing out into the fields, and through the spokes of the wheels the light of the lantern mocked the shadows. Labang quickened his steps. The jolting became more frequent and painful as we crossed the low dikes.

“But it is so very wide here,” she said. The light of the stars broke and scattered the darkness so that one could see far on every side, though indistinctly.

“You miss the houses, and the cars, and the people and the noise, don’t you?” My brother Leon stopped singing.

“Yes, but in a different way. I am glad they are not here.”

With difficulty I turned Labang to the left, for he wanted to go straight on. He was breathing hard, but I knew he was more thirsty than tired. In a little while we drope up the grassy side onto the camino real.

“—you see,” my brother Leon was explaining, “the camino real curves around the foot of the Katayaghan hills and passes by our house. We drove through the fields because—but I’ll be asking Father as soon as we get home.”

“Noel,” she said.

“Yes, Maria.”

“I am afraid. He may not like me.”

“Does that worry you still, Maria?” my brother Leon said. “From the way you talk, he might be an ogre, for all the world. Except when his leg that was wounded in the Revolution is troubling him, Father is the mildest-tempered, gentlest man I know.”

We came to the house of Lacay Julian and I spoke to Labang loudly, but Moning did not come to the window, so I surmised she must be eating with the rest of her family. And I thought of the food being made ready at home and my mouth watered. We met the twins, Urong and Celin, and I said “Hoy!” calling them by name. And they shouted back and asked if my brother Leon and his wife were with me. And my brother Leon shouted to them and then told me to make Labang run; their answers were lost in the noise of the wheels.

I stopped labang on the road before our house and would have gotten down but my brother Leon took the rope and told me to stay in the cart. He turned Labang into the open gate and we dashed into our yard. I thought we would crash into the camachile tree, but my brother Leon reined in Labang in time. There was light downstairs in the kitchen, and Mother stood in the doorway, and I could see her smiling shyly. My brother Leon was helping Maria over the wheel. The first words that fell from his lips after he had kissed Mother’s hand were:

“Father… where is he?”

“He is in his room upstairs,” Mother said, her face becoming serious. “His leg is bothering him again.”

I did not hear anything more because I had to go back to the cart to unhitch Labang. But I hardly tied him under the barn when I heard Father calling me. I met my brother Leon going to bring up the trunks. As I passed through the kitchen, there were Mother and my sister Aurelia and Maria and it seemed to me they were crying, all of them.

There was no light in Father’s room. There was no movement. He sat in the big armchair by the western window, and a star shone directly through it. He was smoking, but he removed the roll of tobacco from his mouth when he saw me. He laid it carefully on the windowsill before speaking.

“Did you meet anybody on the way?” he asked.

“No, Father,” I said. “Nobody passes through the Waig at night.”

He reached for his roll of tobacco and hithced himself up in the chair.

“She is very beautiful, Father.”

“Was she afraid of Labang?” My father had not raised his voice, but the room seemed to resound with it. And again I saw her eyes on the long curving horns and the arm of my brother Leon around her shoulders.

“No, Father, she was not afraid.”

“On the way—”

“She looked at the stars, Father. And Manong Leon sang.”

“What did he sing?”

“—Sky Sown with Stars… She sang with him.”

He was silent again. I could hear the low voices of Mother and my sister Aurelia downstairs. There was also the voice of my brother Leon, and I thought that Father’s voice must have been like it when Father was young. He had laid the roll of tobacco on the windowsill once more. I watched the smoke waver faintly upward from the lighted end and vanish slowly into the night outside.

The door opened and my brother Leon and Maria came in.

“Have you watered Labang?” Father spoke to me.

I told him that Labang was resting yet under the barn.

“It is time you watered him, my son,” my father said.

I looked at Maria and she was lovely. She was tall. Beside my brother Leon, she was tall and very still. Then I went out, and in the darkened hall the fragrance of her was like a morning when papayas are in bloom.

Pagpapantig

Pagpapantig


Ang Pagpapantig

Ang pagpapantig ay paghahati ng salita sa pantig o mga pantig.

1. Ang magkasunod na dalawa o higit pang patinig ng salita ay hiwalay na mga pantig

Halimbawa:
uupo > u – u - po
paano > pa – a – no
noo > no - o

2. Ang magkasunod na katinig sa loob ng isang salita ay pinaghihiwalay, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at ang ikalawa ay sa patinig na kasunod.

Halimbawa:
tukso > tuk - so
pandak > pan - dak
luksa > luk – sa

3. Sa hiram na salita, ang magkasunod na katinig ay parehong kasama sa kasunod na patinig.

Halimbawa:
sobre > so-bre
pobre > po-bre

4. Sa pag-uulit ng pantig:

a. Ang patinig lamang ang inuulit kung ito ay unang tunog ng salitang ugat.

Halimbawa:
asa > a-a-sa
alsa > a-al-sa
ekstra > e-eks-tra

b. Kung ang unang pantig ng salitang ugat ay nagsisimula sa katinig-patinig ang katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit

Halimbawa:
punta > pu-pun-ta
sulat > su-su-lat
prito > pi-prituhin


Kahulugan at Katangian ng Wika

Kahulugan ng Wika

Ang wika ay bahagi ng ating kultura. Ang wika bilang kultura ay koliktibong kaban ng karanasan ng tao sa tiyak na lugar at panahon ng kaniyang kasaysayan. Sa isang wika makikilala ng bayan ang kanyang kultura at matututuhan niya itong angkinin at ipagmalaki.

Ang wika ay mabisang kasangkapan ng tao sa pakikipag-unawaan sa kanyang kapwa Ito ay biyayang galing sa Diyos upang ipaabot ng tao ang kanyang iniisip, nadarama, nakikita at nararanasan sa kanyang kapaligirang ginagalawan. Samakatuwid, ito ay isang daan sa pakikipagsapalaran at pagsulong ng bansa sa iba’t ibang aspeto ng buhay.

Ang wika ay isang sistematikong balangkas ng mga sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong may iisang kultura. (Henry Gleason)

Itinuturing ang wika bilang saplot ng kaisipan; gayunman, mas angkop marahil sabihing ang wika ay ang saplot-kalamnan, ang mismong katawan ng kasipan. (Thomas Caryle)

Ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o makipagkomyunikeyt ang isang grupo ng mga tao. (Pamela Constantino at Galileo Zafra)


Kahalagahan ng Wika

Mahalaga ang wika sapagkat:

1. ito ang midyum sa pakikipagtalastasan o komunikasyon;
2. ginagamit ito upang malinaw at efektivong maipahayag ang damdamin at kaisipan ng tao;
3. sumasalamin ito sa kultura at panahong kanyang kinabibilangan;
4. at isa itong mabuting kasangkapan sa pagpapalaganap ng kaalaman.

May iba’t ibang katangian ang wika

1. Ang wika ay likas at katutubo, kasabay ito ng tao sa pagsilang sa mundo
2. May kayarian at nakabubuo ng marming salitang may mga kahulugan ang isang wika
3. May pagbabago ang wika, di napipigilan para umunlad
4. May sariling kakanyahang di-inaasahan, ang wika ay nalilikha ng tao upang ilahad ang
    nais ipakahulugan sa kanyang mga kaisipan (nanghihiram sa ibang wika upang
    makaagapay sa mga pagbabagong nagaganap sa kapaligiran)
5. May kahulugan ang salita na batay sa taglay na ponolohiya, palatunugan at diin
6. Nauuri ang wika sa kaanyuan, kaantasan, ponolohiya at kalikasan.

Iba pang mga katangian ng wika:

1. Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.

     a. Ponolohiya o fonoloji – pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag sa
         makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay ang mga
         fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang
         ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].

     b. Morpolohiya o morfoloji – pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa
         pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang tatlong
         uri ng morfema ay ang salitang-ugat, panlapi at fonema.

               Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista
               Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
               Fonema = a
                               *tauhan, maglaba, doktora

     c. Sintaksis – pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga
         pangungusap sa isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri at
         posible namang pagbaligtaran ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa.

               Hal. Mataas ang puno.
                      Ang puno ay mataas.
                      The tree is tall. (hindi maaaring ‘Tall is the tree.’ o ‘Tall the tree.’)

     d. Semantiks – pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap;
         ang  mga salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa
         pangungusap upang maging malinaw ang nais ipahayag.

               Hal. Inakyat niya ang puno.
                      Umakyat siya sa puno.

               Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa
               pangungusap ay [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa
               ikalawang pangungusap ang pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto
               ito sa panghalip ng aktor na dati’y [niya] ngayo’y [siya] na. Imbis na pantukoy na
               [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa]. Nagkaiba na ang kahulugan ng
               dalawang pangungusap.

2. Ang wika ay binubuo ng mga tunog. Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga salita. (Tingnan ang ponolohiya)

3. Ang wika ay arbitraryo. Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito. Alam ng mga Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang tinutukoy nito. Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin ang bahay at [bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa Ingles. Kung sakaling hindi naintindihan ng isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na hindi siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan. Ngunit kung pag-aaralan at matututunan niya ang wika, nangangahulugang sumasang-ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika.

4. Ang wika ay may kakanyahan. Lahat ng wika ay may sariling set ng palatunugan, leksikon at istrukturang panggramatika. May katangian ang isang wika na komon sa ibang wika samantalang may katangian namang natatangi sa bawat wika.

     Halimbawa:
     Wikang Swahili – atanipena (magugustuhan niya ako)
     Wikang Filipino – Opo, po
     Wikang Subanon – gmangga (mangga)
     Wikang Ingles – girl/girls (batang babae/mga batang babae)
     Wikang Tausug – tibua (hampasin mo), pugaa (pigain mo)
     Wikang French – Francois (pangngalan /fransh-wa/)

     Mapapansin sa wikang Swahili (isang wika sa Kanlurang Afrika) isang salita lamang
     ngunit katumbas na ng isang buong pangungusap na yunik sa wikang ito. Sa Filipino
     lamang matatagpuan ang mga salitang opo at po bilang paggalang. Sa Subanon naman,
     mayroong di pangkaraniwang ayos ng mga fonema gaya ng di-kompatibol na dalawang
     magkasunod na katinig sa iisang pantig na wala sa karamihang wika. Sa Ingles naman,
     isang fonema lamang ang idinagdag ngunit nagdudulot ng makabuluhang pagbabago.
     Sa Tausug naman ang pagkabit ng fonemang /a/ ay nagdudulot na ng paggawa sa kilos
     na saad ng salitang-ugat. Sa French naman, mayroon silang natatanging sistema sa
     pagbigkas ng mga tunog pangwika.

5. Ang wika ay buhay o dinamiko. Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika. Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika.

     Halimbawa: BOMBA
                       Kahulugan:
                       a. Pampasabog
                       b. Igipan ng tubig mula sa lupa
                       c. Kagamitan sa palalagay ng hangin
                       d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula
                       e. Sikreto o baho ng mga kilalang tao

6. Lahat ng wika ay nanghihiram. Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa ibang wika kaya’t ito’y patuloy na umuunlad. Gaya sa Chavacano, binibigkas na ang ‘ka’ na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng ‘tu’ at ‘bo’. Ang Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at edukasyon] na mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilang [educaćion].

7. Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaaring paghiwalayin. Maraming salita na hindi maisalin sapagkat wala silang katumbas sa ibang wika. Dahil sa ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng salita mula sa isang wika sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang patutunguhan. Halimbawa, walang katumbas ang /malong/ sa Tagalog sapagkat hindi bahagi ng kultura ng mga Tagalog ang salitang ito. Ang /lamaw/ naman ng Cebuano ay hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang paraan ng paghahanda ng buko ng mga Cebuano sa iba pang komunidad sa bansa.

8. Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon. Sa komunikasyon ng mga pipi, hindi wika ang kanilang ginagamit kundi mga kilos. Hindi wika ang kanilang midyum sapagkat hindi nito taglay ang katangian ng isang ganap na wika.

9. Nasusulat ang wika. Bawat tunog ay sinasagisag ng mga titik o letra ng alfabeto. Ang tunog na “bi” ay sinasagisag ng titik na ‘b’. Ang simbolong ‘m’ ay sumasagisag sa tunog na “em”.

10. May level o antas ang wika.

Kasaysayan ng Wika

Kasaysayan ng Pambansang Wika (Panahon ng Espanyol-Hapones)


PANAHON NG ESPANYOL

Kristiyanismo – ito ang layunin ng mga Espanyol na ikintal sa mga Pilipino sa kanilang pananakop.
Pagano, Barbariko, Di-sibilisado – ito ang paglalarawan ng mga Espanyol sa mga Pilipino.
Katutubong Wika – ang ginamit ng mga Espanyol sa pagpapatahimik ng mga mamamayan.  Pinag-aralan nila ito at ginamit noong una sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Paghahati ng mga isla ng pamayanan – ito ang unang ginawa ng mga Espanyol upang mapabilis ang kanilang layunin.

Limang orden ng Misyonerong Espanyol

1. Agustino
2. Pransiskano
3. Dominiko
4. Heswita
5. Rekoleto

Gob. Tello – nagmungkahi na turuan ang mga indio ng Wikang Espanyol.
Carlos I at Felipe II – naniniwalang kailangang maging billinguwal ang mga Pilipino.  Gagamitin nila ang         katutubong Wika at Espanyol.
Carlos I – nagmungkahi na ituro ang Doctrina Christiana gamit ang Wikang Espanyol.
Doctrina Christiana –  isang maagang aklat ng Romano Katoliko katesismo, isinulat ni babagan Juan de Plasencia, at pinaniniwalan na isa sa pinakamaagang mga libro na nalimbag sa Pilipinas noong 1953.
Marso 2, 1634 – muling inulit ni Felipe II ang kanyang utos na turuan ng Espanyol ang mga indiyo.
Carlos II – lumagda ng isang deskrito tungkol sa pagtuturo ng Wikang Espanyol.
December 29, 1972 – lumagda si Carlos IV ng deskrito na nag-uutos na gamitin ang Wikang Espanyol sa lahat ng paaralan.


PANAHON NG REBOLUSYONG PILIPINO

300 taon – sinakop ng Espanyol ang Pilipinas.
1872 – nagkaroon ng kilusan ang propagandista.  Ito ang simula ng paghihimagsik.
Andres Bonifacio – itinatag ang Katipunan.
Wikang Tagalog – ang ginagamit sa kautusan at pahayagan ng katipunan.
Isang Bansa, Isang Diwa laban sa mga Espanyol – ang sumibol sa kaisipan ng mga Pilipino sa panahong ito.
Konstitusyon ng Biak na Bato – pinagtibay noong 1899. Ito ang unang kongkretong pagkilos ng mga Pilipino laban sa mga Kastila.
Tagalog – ginawa nilang opisyal na wika bagamat walang isinasaad na ito ang magiging Wikang Pambansa.
Riza at mga Propagandista – nakabatid na ang wika ay malaking bahagi upang mapagbuklod ang mga  kababayan nila.
Aguinaldo – ang namuno sa Unang Republika.  Ginawa niyang opsiyonal ang paggamit ng Wikang Tagalog.


PANAHON NG AMERIKANO

Almirante Dewey -  namuno sa mga Amerikanong dumating sa Pilipinas.
Wikang Ingles – ginamit na Wikang Panturo at Wikang Pantalastasan mula sa antas primarya hanggang sa kolehiyo sa panahon ng mga Amerikano.
Jacob Schurman – ang namuno sa komisyong naniniwalang kailangan ng Ingles sa edukasyong primary. Batas Blg. 74 – itinakda ng komisyon noog Marso 21, 1901 na nagtatag ng mga paaralang pambayan at nagpahayag na Ingles ang gagawing wikang panturo.
Reading, Writing & Arithmetic (3R’s) – ang binigyang-diin sa pagtuturo subalit nahihirapan ang mga guro sa pagpapaunawa sa mga mag-aaral kaya ipinagamit ang bernakular bilang wikang pantulong. Ipinagbawal ang paggamit ng Wikang Bernakular at tanging Wikang Ingles nalang ang ipinagamit na Wika ng Panturo nang mapalitan ang director ng kawanihan ng edukasyon.
Service Manual ng Kawanihan ng Edukasyon – nagsasaad na tanging Ingles lamang ang dapat gamitin sa pag-aaral, sa bakuran ng paaralan at sa gusali ng paaralan.
Mga sundalo – ang unang nagturo ng Ingles at sumunod ang grupong Thomasites.
Bise Gobernador Heneral George Butte – Kalihim ng Pambayang Pagtuturo sa apat na taong pag-aaral noong 1931.  Sinabi niyang hindi kailanman magiging wikang pambansa ng mga Pilipino ang Ingles dahil hindi ito ang wika ng tahanan.
Jorge Bocobo at Maximo Kalaw – sumang-ayon sa sinabi ni Butte.

Mga Dahilang Nagtataguyod sa Paggamit ng Ingles

1. Ang pagtuturo ng bernakular sa mga paaralan ay magre-resulta sa suliraning administratibo. 
    Mahihirapang lumipat ang mga mag-aaral sa iba-ibang pook dahil iba-iba ang itinurong wika sa 
    ibang rehiyon.
2. Ang paggamit ng bernakular sa pagtuturo ay magdudulot lamang ng rehiyonalismo sa halip na  
    nasyonalismo.
3. Hindi magandang pakinggan ang magkahalong Ingles at Bernakular.
4. Malaki na ang nagasta ng pamahalaan sa paglinang ng wikang Ingles upang maging wikang
    Pambansa.
5. Ingles ang nakikitang pag-asa upang magkakaroon ng pambansang pagkakaisa.
6. Ingles ang wika ng pandaigdigang pangangalakal.
7. Ang Ingles ay mayaman sa katawagang pansining at pang-agham.
8. Yamang nandito na ang Ingles ay kailangang hasain ang paggamit nito.

Mga Dahilang Nagtataguyod sa Paggamit ng Bernakular

1. Pagsasayang lamang ng panahon at pera ang pagtuturo ng Ingles dahil wala itong kinalaman sa  
    kanilang sosyal at praktikal na pamumuhay.
2. Magiging epektibo ang pagtuturo sa primary kung bernakular ang gagamitin.
3. Tagalog ang nararapat na pipiliing Wikang komon sapagkat isang porsyento lamang ng tahanang  
    Pilipino ang gumagamit ng Ingles.
4. Hindi magiging maunlad kung Ingles ang gagamitin sa pagtuturo dahil hindi naman natututo ang 
    mga mag-aaral kung paano malulutas ang mga problemang kakaharapin nila.
5. Ang paglinang ng wikang Ingles bilang wikang pambansa ay hindi nagpapakita ng nasyonalismo
6. Nararapat lamang na magsagawa ng mga bagay para sa ikabubuti ng lahat katulad ng paggamit 
    ng bernakular.
7. Walang kakayahang makasulat ng klasiko sa Wikang Ingles ang mga Pilipino.
8. Hindi na nangangailangan ng mga kagamitang panturo upang magamit ang bernakular, kailangan
    lamang na ito ay pasiglahin.  

Henry Jones Ford – nagsagawa ng unang pagsisiyasat sa pagtuturo gamit ang Ingles.  Kanyang natuklasan na ang Ingles ay kay hirap makilala na Ingles na nga.

Saleeby – iginiit niya na makabubuti ang magkaroon ng isang wikang pambansang hango sa katutubong wika nang sa gayon ay maging malaya at mas epektibo ang paraan ng edukasyon sa buong bansa.


PANAHON NG HAPONES

Mga Naganap sa Wika sa Panahon ng Hapones

1. Nagkaroon ng pagsulong ang wikang pambansa
2. Ipinagbabawal ang paggamit ng Ingles sa anumang aspekto ng pamumuhay ng mga Pilipino.
3. Ipinagbabawal ang paggamit ng mga aklat at peryodiko mula sa Amerika.
4. Ipinagagamit ang mga katutubong wika lalo na ang Tagalog.
5. Namayagpag ang Panitikang Tagalog
6. Itinuro ang Wikang Nihonggo sa lahat ng paaralan subalit binigyang-diin ang Wikang Tagalog.
7. Naging masiglang talakayan ang tungkol sa Wika.

Ordinansa Militar Blg. 13 – Ipinatupad ng mga Hapones. Ito ay nag-uutos na gawing opisyal na wika ang Tagalog at Nihonggo.
Philippine Executive Commission – itinatag upang magtaguyod ng patakarang military ng mga Hapones at propagandang pangkultura.
Jorge Vargas – namuno sa Philippine Executive Commission.
KALIBAPI o Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas – may layuning mapabuti ang edukasyon at moral na rehenerasyon at pagpapalakas at pagpapaunlad ng kabuhayan sa pamamatnubay ng imperyong Hapones.
Benigno Aquino – ang nahirang direktor ng KALIBAPI o Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas.
Pagpapalaganap ng Wikang Pilipino – ang pangunahing proyekto ng Kapisanan, katuwang nila ang SWP.

Tatlong Pangkat na Namamayagpag sa Usaping Pangwika sa Panahong ito:

1. Pangkat ni Carlos Ronquillo
2. Pangkat ni Lope K. Santos
3. Pangkat nina N. Sevilla at G.E. Tolentino

Jose Villa Panganiban – nagturo ng Tagalog sa mga Hapones at di-Tagalog.


Mga Dahilan Kung Bakit sa Tagalog ibinatay ang Pambansang Wika

Mayroong limang dahilan ibinigay ang Surian ng Wikang Pambansa kung bakit sa Tagalog ibinatay ang wikang Pambansa. Ito ay ang mga sumusunod.

1. Ito ay may pinakamayamang talasalitaan. Katunayan, ang Tagalog ay binubuo ng 30,000
    salitang-ugat at 700 panlapi.
2. Ito ang wikang ginagamit sa sentrong kalakalan.Ito ay wikang ginagamit sa punong-lungsod ng 
    Pilipinas, ang Maynila at siyang lingua franca ng buong bansa.
3. Ito ang salita o wikang ginagamit ng nakararami.
4. Ito ay madaling pag-aralan, matutunan at bigkasin.
5. May pinakamaunlad na panitikan sa lahat ng katutubong Wika sa Pilipinas.




Mga Sanggunian:

Dayag, Alma M. at Del Rosario. Pinagyamang Pluma: Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino. Quezon City. Phoenix Publishing House Inc.2016.

Wennie TM. Kasaysayan ng Wika. Retrieved from http://wennchubzz.blogspot.com/2016/08/kasaysayan-ng-pambansang-wika-panahon.html

Ang Ponolohiya o Palatunugan

Ang Ponolohiya o Palatunugan

Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral sa mga ponema (tunog), paghinto(juncture), pagtaas-pagbaba ng tinig(pitch), diin(stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening)

Sa Filipino, may mga tunog (ponema) na malayang nagpapalitan. Sa pagkakataon na ang ponema ay malayang nagpapalit, ang baybay ng salita ay nag iiba ngunit hindi ang kanilang mga kahulugan. Ponema ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog.

Pangungusap

Ano ang Pangungusap 


Ang pangungusap ay isang salita o pangkat ng mga salita na nagpapahayag ng isang buong diwa o kaisipan. Ito ay binubuo ng panlahat na sangkap, ang panaguri at ang paksa subalit buo ang diwa. 

Mga Halimbawa:
Isang salitang pangungusap – umuulan.
Isang pangkat ng mga salita – Hanggang ngayon, walang makapagsasabi kung paano nagsimula iyon

Bahagi Ng Pangungusap

Mayroong dalawang bahagi ang pangungusap: ang simuno at ang panaguri.

Simuno (English: subject) - Ito ang paksa o pinag-uusapan sa pangungusap. Natutukoy ang ang salita sa pangungusap ang simuno kung ito ay sinusundan ng mga pandanda.

Ang Paksa ay maaaring:

a. payak – binubuo ito ng isang salita na tumutukoy sa paksa o pinag-uusapan sa 
    pangungusap.
b. buong simuno – binubuo ng payak na simuno at iba pang salita sa bahaging ito ng 
    pangungusap.

Halimbawa:
1. Si Martin ang bago kong kaibigan.
2. Sina Anna at Louis ang kumain ng tinapay.
3. Ang mundo ay umiikot sa sarili nitong axis.
4. Namumulaklak na ang mga halaman sa hardin.
5. Binenta sa murang halaga ang antigong banga.
6. Ang magkakaibigan ay sama-samang nanood ng pelikula.
7. Sina Clyde at Bonnie ay paparating na.


Panaguri (English: predicate) - Ito ang bahagi ng pangungusap na naglalahad ng impormasyon tungkol sa simuno.

Ang panaguri ay maaaring:

a. payak na panguri – pandiwa o salitang nasa anyong pangngalan, panghalip, pang-uri o 
    pang-abay na nagsasabi tungkol sa simuno.
b. buong panaguri – ang payak na panaguri kasama ang iba pang mga salita o panuring.

1. Bumili si Princess ng bagong damit.
2. Diniligan ng mga mag-aaral ang mga bagong tanim na halaman.
3. Si Angelo ay isang matagumpay na doktor.
4. Ang MRT ay nangangahulugang Manila Railway Transit.
5. Napagod ang mag-anak sa kanilang pamimili para sa kapaskuhan.
6. Pinakintab nina Alice at Lea ang sahig ng silid-aralan.
7. Kumain ng agahan sina Adrian at Elsa.



Mga Sanggunian:

Antonio, E. et.al (http://et.al). 2015. “Kayamanan 5: batayang kagamitang Pampagturo.”

Cristina Daigo. November 26, 2016. Filipino Language and Customs. Retrieved from http://www.buhayofw.com/blogs/blogs-filipino-language/ano-ang-bagagi-ng-pangungusap-halimbawa-ng-simuno-at-panaguri-5839a050e7cce

Gamit ng mga Bantas

Gamit ng mga Bantas

1. Tuldok o Period (.)
2. Pananong o Question Mark (?)
3. Padamdam o Interjection (!)
4. Kuwit o Comma (,)
5. Kudlit Apostrophe (‘)
6. Gitling o hyphen (-)
7. Tutuldok o Colon (:)
8. Tutuldok-Kuwit o Semicolon (;)
9. Panipi o Quotation Mark (“”)
10. Panaklong o Parenthesis ( )
11. Tutuldok-tutuldok o Elipsis (…)


1. TULDOK (.) 
Gamit ng Tuldok (Period)
A. Ang tuldok ay ginagamit na pananda . Ginagamit din sa katapusan ng pangungusap na paturol at pautos.
Halimbawa: 
a. Mag-aral kayong mabuti.
b. Ang daigdig ay isang tanghalan.

•   Ngunit kung ang pangungusap ay nagtatapos sa mga pinaikling salita hindi na dinadalawa ang tuldok.

Halimbawa: 
a. Aalis ako sa ganap na ika-7:00 n.g.
b. Si Jay ay nag-aaral sa P.S.H.S.

B. Ang tuldok ay ginagamit sa mga salitang dinaglat gaya ng ngalan ng tao, titulo o ranggo, pook, sangay ng pamahalaan, kapisanan, buawan, orasan, bansa at iba pa.
Halimbawa: 
a. Si Gng. Santos ay hindi na nagtuturo.
b. Si Juan K. Duran, Jr. ang ating panauhing pandangal.

C. Ang tuldok ay ginagamit pagkatapos ng mga tambilang at titik sa bawat hati ng isang balangkas o ng talaan.
Halimbawa: 
I.                                              II.
   A.                                             A.    
   B.                                             B.
      1.                                              a.
      2.                                              b.

* Ngunit hindi tinutuldikan ang mga tambilang at titik kapag kinukulong ng panaklong.
(a)           (b)           (1)           (10)

D. Ang tuldok ay ginagamit sa di-tuwirang pagtatanong.
Halimbawa: 
a. Itinatanong niya kung ako ay sasama sa Robinson.
b. Itinatanong niya kung aalis ka na. 


2. PANANONG (?) 
Gamit ng Pananong (Question Mark)

A. Ang pananong ay ginagamit sa katapusan ng mga pangungusap na patanong.
Halimbawa: 
a. Ano ang pangalan mo?
b. Sasama ka ba?

B. Sa loob ng panaklong upang mapahiwatig ang pag-aalinlangan sa diwa ng pangungusap.
Halimbawa: 
a. Si Manuel Roxas ang ikalawang (?) pangulo ng Republika ng Pilipinas.

3. PADAMDAM (!) 
Gamit ng Padamdam  (Interjection)
Ang bantas na pandamdam ay ginagamit sa hulihan ng isang kataga, parirala o pangungusap na nagsasaad ng matindi o masidhing damdamin.
Halimbawa:
a. Mabuhay ang Pangulo!
b. Uy! Ang ganda ng bago mong sapatos.
c. Aray! Naapakan mo ang paa ko.

4. KUWIT (,)
Gamit ng Kuwit (Comma)

A. Ginagamit upang ihiwalay sa pangungusap ang salitang ginagamit na palagyong panawag.
Halimbawa:
a. Nene, ano ang ginagawa mo?
b. Ganito, Pedro, angpagsulat nang tama.

B. Ginagamit pagkatapos ng bating panimula ng liham pangkaibigan o pansarili.
Halimbawa:
a. Mahal kong ina,
b. Pinakamamahal kong kaibigan,

C. Ginagamit pagakatapos ng bating pangwakas ng liham.
Halimbawa:
a. Ang iyong kaibigan,
b. Lubos na gumagalang,

D. Ginagamit sa paghihiwalay ngmga salita, mga parirala at mga signay na sunud-sunod.
Halimbawa:
a. Nanguha ako ng bayabas, mangga, at santol.
b. Si Nanay ay nagluto, si Ate ay naglaba at si Kuya ay nagsibak ng kahoy.

E. Ginagamit sa paghihiwalay ng mga bilang sa petsa, o pamuhatan ng liham.
Halimbawa:
a. Ipinadala ko ang iyong aklat kay G. Pedro Santos, 756 Lepanto, Sampalok.
b. Ang ate ko ay ipinanganak noong Disyembre 8, 2994 sa Sta. Cruz Manila.

F. Ginagamit sa paghihiwalay ng sinasabi ng nagsasalita sa ibang bahagi ng pangungusap.
Halimbawa:
a. “Mag-aral kang mabuti,” ang sabi ng ina.
b. “Ikaw,” sabi ng ama, ”ay huwag gagala kung gabi.”

G. Ginagamit sa paghihiwalay ng di-makabuluhang parirala at sugnay sa mga pangungusap.
Halimbawa:
a. Si Nita, na aking kapatid, ay mananahi.
b. Si G. Lope K. Santos, ang Ama ng Balarila, ay siyang sumulat ng Banaag at Sikat.

H. Ginagamit pagkatapos ng Oo o Hindi at mga salitang may himig pagdamdam at kung siyang simula ng pangungusap.
Halimbawa:
a. Oo, pupunta ako sa inyo
b. Hindi, kailangan siyang magpahinga.

5. KUDLIT(‘)
Gamit ng Kudlit (Apostrophe)
Ginagamit  bilang kapalit o kung kumakatawan sa letra o sa mga letrang nawawala kapag ang pang-ugnay o pananda sa pagitan ng dalawang salita ay ikinakabit sa unang salita:
Halimbawa:
a. tuwa at hapis - tuwa’t hapis
b. kaliwa at kanan - kaliwa’t kanan
c. tayo ay aalis - tayo’y aalis
d. tahanan ay maligaya - tahana’y maligaya

6.  GITLING(-) 
Gamit ng Gitling (hyphen)
Ginagamit ang gitling (-) sa loob ng salita sa mga sumusunod na pagkakataon:

A. Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.
Halimbawa:
a. araw-araw isa-isa apat-apat
b. dala-dalawa sari-sarili kabi-kabila
c. masayang-masaya

B. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan
Halimbawa:
a. mag-alis nag-isa nag-ulat
b. pang-ako mang-uto pag-alis
c. may-ari tag-init pag-asa

C. Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.
Halimbawa:
a. pamatay ng insekto - pamatay-insekto
b. kahoy sa gubat - kahoy-gubat
c. humgit at kumulang - humigit-kumulang
d. lakad at takbo - lakad-takbo
e. bahay na aliwan - bahay-aliwan
f. dalagang taga bukid - dalagang-bukid

                Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ang kahulugan, hindi na gagamitan  
ng gitling ang pagitan nito.
Halimbawa:
a. dalagangbukid (isda)
b. buntunghininga

D. Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo. Ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling
Halimbawa:
a. maka-Diyos maka-Rizal maka-Pilipino
b. pa-Baguio taga-Luzon taga-Antique
c. mag-pal maka-Johnson mag-Sprite
d. mag-Corona mag-Ford mag-Japan

E. Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng inulit na unang pantig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan
Halimbawa:
a. mag-Johnson magjo-Johnson
b. mag-Corona magco-Corona
c. mag-Ford magfo-Ford
d. mag-Japan magja-Japan
e. mag-Zonrox magzo-Zonrox

F. Kapag ang panlaping ika- ay iniunlapi sa numero o pamilang.
Halimbawa: 
a. ika-3 n.h. ika-10 ng umaga ika-20 pahina
b. ika-3 revisyon ika-9 na buwan ika-12 kabanata

G. Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction.
Halimbawa:
a. isang-kapat (1/4)
b. lima’t dalawang-kalima (5-2/5)
c. tatlong-kanim (3/6)

H. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang bana o asawa.
Halimbawa:
a. Gloria Macapagal-Arroyo
b. Conchita Ramos-Cruz
c. Perlita Orosa-Banzon

I. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.
Halimbawa:
a. Patuloy na nililinang at pinalalawak ang pag-gamit ng Filipino.

7. TUTULDOK( : ) 
Gamit ng Tutuldok (Semicolon)
Ginagamit matapos maipuna ang pagpapakilala sa mga sumusunod na paliwanag.

A. Ginagamit kung may lipon ng mga salitang kasunod.
Halimbawa:
a. Maraming halaman ang namumulaklak sa hardin tulad ng: Rosal, Rosas, Orchids, Sampaguita, Santan at iba pa.

B. Pagkatapos ng bating panimula ng pormal na liham o liham-pangangalakal.
Halimbawa:
a. Dr. Garcia:
b. Bb. Zorilla:

C. Sa paghihiwalay sa mga minuto at oras, sa yugto ng tagpo sa isang dula, sa kabanata at taludtod ng Bibliya at sa mga sangkap ng talaaklatan.
Halimbawa:
a. 8:00 a.m Juan 16:16

8. TUTULDOK - KUWIT( ; ) 
Gamit ng Tutuldok-Kuwit (Semicolon)
Ito ay naghuhudyat ng pagtatapos ng isang pangungusap na kaagad sinusundan ng isa pang sugnay nang hindi gumagamit ng pangatnig

A. Maaaring gumamit ng tuldukuwit sa halip na tutuldok sa katapusan ng bating panimula ng liham pangalakal.
Halimbawa:
a. Ginoo;
b. Bb;

B. Ginagamit sa pagitan ng mga sugnay ng tambalang pangungusap kung hindi pinag-uugnay ng pangatnig.
Halimbawa:
a. Kumain ka ng maraming prutas; ito’y makabubuti sa katawan.
b. Naguguluhan siya sa buhay; iniisip nya ang magpatiwakal.

C. Sa unahan ng mga salita at parirala tulad halimbawa, gaya ng, paris ng, kung nangunguna sa isang paliwanag o halimbawa.
Halimbawa:
a. Maraming magagandang bulaklak sa Pilipinas na hindi na napag-uukulan ng pansin; gaya ng kakwate, kabalyero, banaba, dapdap at iba pa.

9. PANIPI (“ ”)
Gamit ng Panipi (Quotation Mark)
Inilalagay ito sa unahan at dulo ng isang salita

A. Ginagamit upang ipakita ang buong sinasabi ng isang nagsasalita o ang tuwirang sipi.
Halimbawa:
a. “Hindi kinukupkop ang criminal, pinarurusahan,” sabi ng Pangulo.

B. Ginagamit upang mabigyan diin ang pamagat ng isang pahayagan, magasin, aklat at iba’t ibang mga akda.
Halimbawa:
a. Nagbukas na muli ang “Manila Times”.
b. Isang lingguhang babasahin ang “Liwayway”.
c. Napaluha ang marami nang mapanood ang dulang “Anak Dalita”.

C. Ginagamit sa pagkulong ng mga salitang banyaga.
Halimbawa:
a. Ang binasa niyang aklat ay hinggil sa bagong “Computer Programming”.

10. PANAKLONG ( () ) 
Gamit ng Panaklong  (Parenthesis)
Ang mga panaklong ay ginagamit na pambukod sa salita o mga salitang hindi direktang kaugnay ng diwa ng pangungusap, gaya ng mga ginamit sa pangu-ngusap na ito.

A. Ginagamit upang kulungin ang pamuno.
Halimbawa:
a. Ang ating pambansang bayani (Jose Rizal) ang may-akda ng Noli Me Tangere.

B. Ginagamit sa mga pamilang o halaga na inuulit upang matiyak ang kawastuhan.
Halimbawa:
a. Ang mga namatay sa naganap na trahedya sa bansang Turkey ay humigit
b. kumulang sa labindalawang libong (12,000) katao.


C. Ginagamit sa mga pamilang na nagpapahayag ng taon.
Halimbawa:
a. Jose P. Rizal ( 1861 – 1896 )

11. TUTULDOK-TULDOK O ELIPSIS (…)
Gamit ng Tutuldok-tuldok (Elipsis)

Nagpapahiwatig na kusang ibinitin ng nagsasalita ang karug-tong ng nais sabihin.

A. Upang ipakilalang may nawawalang salita o mga salita sa siniping pahayag. Tatlong tuldok ang ginagamit kung sa unahan o sa gitna ng pangungusap ay may nawawalang salita, subalit apat na tuldok kung sa mga salitang nawawala ay sa hulihan ng pangungusap.
Halimbawa:
a. Pinagtibay ng Pangulong Arroy …

B. Sa mga sipi, kung may iniwang di-kailangang sipiin.
Halimbawa:
a. Kung ikaw’y maliligo sa tubig ay aagap upang…



Mga Sanggunian:


yenbehold. August 14, 2015. Wika at Panitikan. Retrieved from
http://siningngfilipino.blogspot.com/2015/08/gamit-ng-mga-bantas.html

http://teksbok.blogspot.com/p/iba-iba.html
Modyul 11 - Pagsulat ng Bibliyograpi