Varyasyon ng Wika

Varyasyon o Barayti ng Wika

Homogeneus at Heterogeneous na wika

Homogeneous ang wika kung pare-parehong magsalita ang lahat ng gumagamit nito.

(Paz, et.al.2003).

Heterogenous na Wika – wikang iba-iba ayon sa lugar, grupo, at pangangailangan ng paggamit nito, maraming baryasyon na wika. Ito ay nagtataglay o binubuo ng magkakaibang kontent o element heteros – nangangahulugang  magkaiba  samantalang ang genos – nangangahulugang uri o  lahi.

Nag-uugat ang mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, gawain, pinag-aralan at iba pa.

Dayalek/Dayalekto – ito ang barayti ng wikang ginagamit sa isang pangkat ng mga tao mula sa isang partikular na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon at bayan. Ang barayti ng wikang nalilikha ng dimensyong heograpiko. Tinatawag din itong wikain sa ibang aklat. Ito ang wikang ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan o pook, malaki man o maliit. Ito rin ang wikang sinasalita ng isang neyographical.

Halimbawa: pakiurong nga po ang plato (Bulacan – hugasan)

                    pakiurong nga po ang plato (Maynila – iusog)

Idyolek - ito ay pansariling paraan, nakagawiang pamamaraan  o istilo sa pagsasalita. Makikita rito ang katangian at kakanyahang natatangi ng taong nagsasalita o ng isang pangkat ng mga tao. ( uri ng wikang ginagamit at iba pa). Ito rin ang Individwal na estilo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika.

Halimbawa: Tagalog – Bakit?

                    Batangas – Bakit ga?

                    Bataan – Bakit ah?

                    Ang idyolek ni Marc Logan – paggamit ng salitang magkakatugma

                    Ang idyolek ni Mike Enriquez – hindi namin kayo tatantanan

                    Ang idyolek ni Kris Aquino -  Aha!, ha, ha… okey! Darla!

Sosyolek - naman ang tawag sa barayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal o nakabatay sa katayuan, antas o sa pangkat na kanyang kinabibilangang panlipunan. Tinatawag din itong sosyal (pamantayan) na barayti ng wika dahil nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan, paniniwala, oportunidad, kasarian, edad at iba pa. Ito ay may kinalaman din sa katayuang sosyo-ekonomiko ng nagsasalita.

Halimbawa: Wika ng mag-aaral - Oh my God, nakatabi ko kanina sa bio ang  crush ko!      

                    Tapos nakasabay ko pa s'yang mag-lib! (estudyante)

                    Wika ng matanda - Ano ikamo, wala pa ang tatay n'yo diyan? Aba at saan na 

                    naman napunta ang damuhong 'yon? Malilintekan 'yon sa akin! (matanda)

Iba’t Ibang Sosyolek

1. Gay Lingo – ang wika ng mga bakla.  Ginamit ito ng mga bakla upang mapanatili ang kanilang pagkakakilanlan kaya binago nila ang tunog o kahulugan ng salita.

Halimbawa: Churchill para sa sosyal, Indiana jones para sa hindi sumipot, begalou

                               para sa malaki, Givenchy para sa pahingi, Juli Andrews para sa mahuli.

2.  Coňo - tinatawag ding coňotic o conyospeak isang baryant ng Taglish o salitang Ingles na hinahalo sa Filipino kaya nagkaroon ng coede switching. Kadalasan din itong ginagamitan ng pandiwang Ingles na make at dinugtong sa Filipino.  Minsan kinakabitan pa ito ng ingklitik na pa, na, lang at iba pa.

Halimbawa: Let’s make kain na… wait lang I’m calling ana pa… We’ll gonna make

                               pila  pa…It’s so  haba na naman for sure.

3.  Jejemon o Jejespeak – ay isang paraan ng pagbaybay ng hehehe at ng salitang mula sa Hapon na pokemon.  Ito ay nakabatay rin sa mga Wikang Ingles at Filipino subalit isinusulat nang may pinaghalo-halong numero, mga simbolo, at may magkasamang malalaki at maliliit na titik kaya’t mahirap basahin at intindihin lalo na nang hindi pamilyar sa jejejetyping. Madalas na nagagamit ang mga titik H at Z.

Halimbawa: 3ow phow, mUsZtAh nA phow kaOw? - Hello po, kumusta po kayo?

                    aQcKuHh iT2h - Ako ito

                                iMiszqcHyuH - I miss you

4.  Jargon - ang mga tanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng isang propesyon, artikula na trabaho, o  gawain ng tao.

Halimbawa: abogado – exhibit, appeal, complainant

                    guro – lesson plan, class record, Form 138

Etnolek – ito ay barayti ng wika mula sa mga etnolengguwistikong grupo.  Ang salitang ito ay nagmula sa pinagsamang etniko at dialek. Taglay nito ang mga salitang nagiging bahagi ng pagkakakilanlan ng isang pangkat-etniko.

Halimbawa: Vakkul – gamit ng mga Ivatan na pantakip sa ulo sa init man o ulan

                    Bulanon – full moon

                    Kalipay – tuwa o ligaya

                    Palangga – mahal o minamahal

                    Shuwa – dalawa

                    Sadshak – kaligayahan

                    Peshen – Preshen

Register – ito ang barayti ng wika kung saan naiaangkop ng isang nagsasalita ang uri ng wikang ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap.  Nagagamit ng nagsasaita ang pormal na tono ng pananalita kung ang kausap niya ay isang taong may mataas na katungkulan o kapangyarihan, nakatatanda o hindi niya masyadong kakilala. Pagkakaroon ng pagbabago ng wika sa taong nagsasalit o gumagamit ng wika ayon sa:

a. Tono ng kausap o tagapakinig (tenor of discourse) – naaayon ang wika sa sino                      ang nag-uusap.

b. Paksa ng pinag-uusapan (field of discourse) – batay sa larangan na tinatalakay at                  sa panahon.

c. Paraan o paano nag-uusap ( mode of discourse) – pasalita o pasulat pagtalima sa

               mga panunturan dapat sundin batay sa uri ng piniling paraan ng pag-uusap.

Halimbawa: Paggamit ng pormal na wika sa simbahan, talumpati, pagpupulong at pagsulat                       ng aklat pangwika o pampanitikan o pormal na sanaysay.

                    Paggamit ng di pormal na wika sa pagsulat ng komiks, talaarawan at liham

                    pangkaibigan o di pormal na paraan ng pagsasalita kung ang kausap ay                                kaibigan, malalapit na kapamilya, kaklase o kasing-edad

Ekolek - Barayti ito ng wika na karaniwang nabubuo at sinasalita sa loob ng bahay. Taglay nito ang kaimpormalan sa paggamit ng wika subalit nauunawaan ng mga gumagamit nito.

Halimbawa: Mamita

                    Lolagets

                    Papsy

            

Pidgin - ito ay umusbong na bagong wika na tinatawag sa Ingles na Nobody’s Native Language o katutubong wikang di pag-aari ninuman. Ito ay bunga ng pag-uusap ng dalawang taong parehong may magkaibang unang wika kaya’t di magkaintindihan dahil hindi nila alam ang wika ng isa’t isa kaya magkakaroon sila ng makeshift language. Dahil dito makakalikha sila ng isang wikang pinaghalo ang kanya-kanya nilang unang wika.

Halimbawa: Ang pagpunta ng mga Kastila noon sa Zamboanga nakabuo sila ng wikang   

                    pinaghalong Espanyol at Katutubong Wika ng Zamboanga.

                                                                                      

Creole - ay isang  wika na unang  naging pidgin at kalaunan ay naging likas na wika (nativized) na ng mga batang isinilang sa komunidad ng pidgin.  Nagamit ito sa mahabang panahon hanggang sa magkaroon ng pattern o tuntuning sinusunod na ng karamihan.

Halimbawa:  ang wikang Chavacano

Mga sanggunian:

Dayag, Alma at Del Rosario, Mary Grace.  Pinagyamang Pluma – Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino.

                     

Wennie TM. Barayti ng Wika. Retrieved from

http://wenn-listahanngsanggunian.blogspot.com/2016/07/barayti-ng-wika.html